Kim jest pracownik przygraniczny?

Pracownikiem przygranicznym jest się wtedy, gdy pracuje się lub prowadzi działalność gospodarczą w jednym kraju członkowskim Unii Europejskiej, a mieszka na stałe – w drugim kraju. Z reguły pracownik przygraniczny wraca do domu codziennie, a przynajmniej raz w tygodniu (rozp. (WE) nr 883/2004).

W przypadku pracowników przygranicznych obowiązują częściowo odrębne przepisy, na które należy zwrócić uwagę.

Jeżeli praca odbywa się w Niemczech lub w Czechach, obowiązuje zwykle niemieckie lub czeskie prawo pracy. Pracownik przygraniczny ma te same prawa i obowiązki w zakładzie pracy, co pracownik miejscowy.

Uwaga: Oprócz tej definicji pracownika przygranicznego istnieje definicja z prawa podatkowego, zapisana w kilku umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania lub regulacjach specjalnych, według których pracownicy przygraniczni pod pewnymi warunkami podlegają obowiązkowi podatkowemu w kraju zamieszkania. Jednak w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania między Niemcami, Polską i Czechami nie ma takich szczególnych regulacji.

Które prawo pracy obowiązuje pracowników przygranicznych?

Pracowników przygranicznych obowiązuje zasadniczo prawo pracy kraju, w którym pracują. Mają umowę o pracę z pracodawcą w kraju wykonywania pracy, która odpowiadać musi regulacjom i zapisom ustawowym tego kraju oraz obowiązującym układom zbiorowym.

W zakładzie pracy zatrudnieni mają ten sam status. Obywatelstwo, narodowość czy miejsce zamieszkania nie odgrywają w prawie pracy żadnej roli. Pracownicy przygraniczni mają więc te same prawa i obowiązki w zakładzie pracy, co pracownicy miejscowi.

Ponieważ między krajami istnieją liczne różnice w zakresie ochrony i praw pracowników, ważne jest dowiedzieć się o regulacjach obowiązujących w kraju wykonywania pracy.

Uwaga: Zgodnie z rozp. (WE) 593/2008 można też uzgodnić obowiązywanie innego prawa pracy, niż prawo kraju zatrudnienia. W tym przypadku muszą być jednak przestrzegane wiążące przepisy prawne (np. płaca minimalna, przepisy BHP itd.) kraju zatrudnienia.

Ubezpieczenie społeczne:

Pracownik przygraniczny jest ubezpieczony w tym kraju, w którym pracuje. Ze świadczeń można częściowo korzystać też w miejscu zamieszkania.
W przypadku choroby pracownik przygraniczny i członek rodziny zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego w kraju zatrudnienia, mogą pobierać świadczenia zarówno w miejscu pracy ubezpieczonego, jak i w kraju zamieszkania – zgodnie z obowiązującymi tam regulacjami.

Uwaga: Wspomniane regulacje koordynacyjne odnoszą się do obowiązkowego, powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, więc mogą nie mieć zastosowania w prywatnych ubezpieczeniach zdrowotnych, przy których mogą powstać dodatkowe koszty, np. po zgłoszeniu członków rodziny do ubezpieczenia.

Świadczenia rodzinne:

Z reguły pracownicy przygraniczni mają prawo do świadczeń rodzinnych (np. na dziecko) w miejscu zatrudnienia. W kraju zamieszkania również mogą przysługiwać takie świadczenia, zależnie od sytuacji rodzinnej i statusu zawodowego drugiego rodzica.

Bezrobocie:

 Pracownicy przygraniczni otrzymują zasiłek dla bezrobotnych z państwa, w którym mieszkają. Polski urząd pracy wystawia zaświadczenie U1 dotyczące zaliczanych okresów ubezpieczenia podczas przyznawania zasiłku dla bezrobotnych. Jest ono potrzebne do udokumentowania okresu ubezpieczenia za granicą.

Emerytura:

Emeryturę pracownicy przygraniczni otrzymują ze wszystkich krajów, w których opłacali składki emerytalne przez okres dłuższy niż rok. Z każdego kraju otrzymują emeryturę częściową, obliczaną na podstawie opłaconych składek i okresów ubezpieczenia.

Uwaga na „Minijob” w Niemczech

Wykonując tzw. Minijob (z wynagrodzeniem do 450 euro) w Niemczech nie jest się objętym ubezpieczeniem społecznym i ma się jedynie ograniczone prawo do ubezpieczenia emerytalnego. Pracodawca odprowadza ryczałtowe składki ubezpieczenia społecznego (tylko emerytalne), w związku z tym pracownikowi nie przysługują świadczenia z tytułu ubezpieczenia chorobowego, opiekuńczego oraz na wypadek utraty pracy!